In de Volkskrant werd een prachtig sprookje van Andersen gepubliceerd in de vertaling van Edith Koenders, vertaalster van Deense literatuur. Ik vind dat ze dat prachtig heeft gedaan, het is de heer Andersen die we lezen en niet Edith, en dat vind ik echt geweldig. Zij voelt de tijdgeest waarin Andersen leefde goed aan. In klare en toch poëtische taal beschrijft de grote schrijver het zinloze ervaren van een vetkaars tot een tondeldoos het licht in hem kan laten ontbranden en het leven zin geeft.
Het eenvoudige en toch prachtige sprookje trok mijn aandacht, juist vanwege de gebeurtenissen in de afgelopen weken, waarin onze kinderen geconfronteerd worden met gebeurtenissen in de wereld omdat ze televisie kijken, luisteren naar grote mensen die geschokt met elkaar over gebeurtenissen spreken en op de sociale media op de hoogte worden gebracht. Ik bedoel de zelfmoord van Tim na het pesten, de zelfmoord van een prachtig jong meisje uit Staphorst om dezelfde reden, en de brute moord op jonge schoolkinderen en de VS die ons allemaal uit het lood heeft geslagen.
'De vetkaars (...in Andersen's sprookje...) dacht steeds dieper na, maar hoe meer hij nadacht, hoe mismoediger hij werd, want hij zag nergens iets goeds, geen echte betekenis, of een doel dat hem met zijn geboorte was meegegeven.'
Zo luidt de zin die me het meest deed nadenken. Ik leef - door een toevallig in mijn bezit gekomen boekje van haar hand - in mijn werk met de bevestigingstheorie van Anna Terruwe, psychiater van katholieke komaf. Ze is oud geworden, en Anna en haar erfgoed zouden best wel eens het antwoord kunnen zijn op de vragen die ons deze dagen zo bezig houden. En op wat onze kinderen van ons vragen. Anna Terruwe ontwikkelde de bevestigingstheorie waarin weerhoudende liefde en relatie de middelen tot genezing vormen. Iedereen, zei Anna, mag worden die hij wil zijn, en het mag gaan in het eigen tempo en op de wijze die het best bij ons passen. En iedereen zou ooit iemand tegen moeten komen die hem oordeelloos in de ogen kijkt en zegt: je bent goed zoals je bent.
We leven in een materiële wereld. Een wereld waarin we zingeving proberen te vinden door zoveel mogelijk te consumeren en te produceren wat moet worden geconsumeerd om een liefdeloze economie op gang te houden. In haar boekje uit 1986 'De toename van alcoholisme, verslaving en suïcide in de wereld' beschrijft Anna eigenlijk hetzelfde als Andersen 190 jaar geleden deed. Als het leven ons zinloos lijkt zullen we het leven zelf willen verdoven, of zelfs willen doden. Het leven doet er dan niet toe. Het heeft geen waarde. Anna Terruwe voorspelde dat verslaving en zelfdoding zouden toenemen in onze maatschappij als we niets zouden ondernemen. Als we onze impulsen niet leren beheersen, maar integendeel, steeds onmiddellijk kunnen invullen, ontstaat een leegte die zijn weerga niet kent.
Door o.a. de intrede van de digitale wereld consumeren we sneller dan het licht lijkt het wel. Denk aan de sociale media, het surfen langs de digitale snelweg etcetera. We hebben steeds meer prikkels nodig om ons fijn te voelen, en onze onrust willen we steeds sneller dempen door nieuwe prikkels te zoeken. En daarbij lijkt dat wat van werkelijk belang is weg te zinken: familiezin, op rustig wijze dingen doen, met je aandacht volledig bij een gesprek zijn, genieten van de natuur...
Wat zo mooi is aan Andersen's sprookje is dat de vetkaars zich bewust wordt van zijn eindigheid, en toch mag genieten van het feit dat hij zo mag branden en dat zijn hart smelt door toedoen van de tondeldoos. Hij kan het einde accepteren omdat het leven tenminste zin heeft gehad. Hij vind zijn plek in het leven. Of zoals Anna zei: hij ontmoette iemand die onvoorwaardelijk in hem geloofde en uit hem haalde wat in hem zat door een relatie met hem aan te gaan.
Wat jammer eigenlijk dat de sprookjes van toen zo in onmin zijn geraakt. De symboliek ervan helpt ons zin te geven aan ons bestaan. Waar vinden we die symboliek nog? Nee, niet in de games, niet in de boeken die steeds verrassender en prikkelender moeten zijn (denk aan 50 tinten grijs..) , niet op de tv waar de emoties elkaar in snel tempo opvolgen.
Daarom: Volkskrant dank voor de publicatie van dit prachtige verhaal.
Reacties
Een reactie posten